Nói tiếng Mễ?
(“Are you speaking Spanish?”)
Lời mở đầu:
Xin mời quý vị đọc một vài mẩu chuyện đời “thật” của tác giả.
TVG
*
1- Năm 1976, tôi làm phụ bếp (“cook helper”) cho một nhà hàng ăn nhỏ loại “All You Can Eat” của Mỹ ở San Diego, California – USA. Vào buổi chiều, người bếp chính (người Mỹ trắng) về rồi thì trong bếp chỉ còn tôi và một anh chàng rửa chén (cũng là thuyền nhân – người Việt gốc “củ cải muối”); bên ngoài phòng ăn thì có hai cô tiếp viên (“waitresses”) người Mỹ. Chủ nhà hàng cũng là người Mỹ trắng. Ông ta thường ngồi ở quầy tính tiền (“cashier”) và trả lời điện thoại.
Trong giờ ăn, hay có điện thoại của khách hàng gọi vào nhà hàng; Quanh quẩn chỉ hỏi: Một là, hỏi đường (directions) đi đến tiệm; Hai là, hỏi nhà hàng hôm nay có những món gì đặc biệt?…
Một hôm ông chủ nhà hàng có việc phải chạy ra nhà băng, hai cô tiếp viên cũng đang bận tay, tôi chẳng đặng đừng phải bốc điện thoại trả lời khách hàng gọi đến. Mặc dù mới đến Mỹ cuối năm 1975, nhưng kể ra Anh văn của tôi cũng không đến nỗi tệ lắm – Chẳng hạn, năm 1978, tôi đã “scored” 550 điểm trong kỳ thi TOEFL – viết tắt của “Test of English as Foreign Language” – tại San Diego; Nên biết hệ thống đại học University of California, UCLA chẳng hạn, thí sinh ngoại quốc (English không phải là ngôn ngữ chính) chỉ cần “score” với 500 điểm là đủ “qualified” để nhập học như sinh viện nói Anh ngữ là tiếng mẹ đẻ. Riêng về Anh ngữ củ tôi, phần nghe (“Listening Comprehension“) cũng khá; nhưng vì tôi đã 27 tuổi khi đến Mỹ (nên lưỡi đã cứng!) cho nên phần đọc (“pronunciation”) bị “Vietnamese accented” khá nặng. Sau khi nghe bà khách hỏi đường đi tới tiệm, tôi hiểu ngay câu hỏi và bắt đầu chỉ dẫn, dĩ nhiên bằng Anh ngữ, cho bà khách này bằng cách nói địa chỉ của tiệm cũng như cái ngã tư (“crossed streets”) gần nhất. Bà khách này sau khi nghe tôi trình bày xong xuôi, im lặng vài giây đồng hồ rồi nói:
– “Are you speaking Spanish?”
Trời đất!
2- Năm 1975, nhiều người Việt tị nạn cs đến Mỹ ở hoàn cảnh hoàn toàn ngọng tiếng Mỹ – Absolutely no English. Một anh bạn láng giềng tị nạn của tôi, trước đây khi còn ở Việt Nam làm nghề đánh cá ở Vũng tầu, đã kể cho tôi câu chuyện sau đây:
Anh ta có một người chú họ đi du học ở Mỹ trước ngày 30 tháng 4 năm 1975 đến thăm anh ta tại nhà và chỉ dẫn anh cách học Anh ngữ cho mau chóng như sau:
– “Cách tốt và mau nhất là xem TV (“direct English”)… Cháu cứ chịu khó xem TV… mới đầu tiên sẽ chẳng hiểu gì cả, nhưng chỉ một vài tháng là có thể hiểu chút ít Anh ngữ rồi.”
5-6 tháng sau, người chú họ đó lại thăm và xem việc học hành Anh ngữ (qua TV) của thằng cháu đã tới đâu rồi; thì thấy thằng cháu vẫn ngọng 100% như ngày nào. Người chú thắc mắc hỏi:
– “Thế cháu có chịu khó xem TV như chú đã chỉ dẫn cháu không?”
Anh ta trả lời và chỉ vào cái TV trong nhà:
– “Vâng. Cháu vẫn xem TV mỗi ngày… Như chú thấy cái đài mà cháu thích nhất đang có trên màn ảnh TV kia kìa…”
Ông chú nhìn vào màn ảnnh TV mới kêu trời:
– “Trời đất! Hèn gì mà mày không hiểu, không nói được Anh ngữ. Thằng chết tiệt! Đó là ‘đài Mễ.’ (Spanish channel).”
3- Năm 1978, tôi quyết định bỏ tất cả các công việc tay chân đang làm (rửa chén, phụ bếp, phụ thợ xây cất…), ôn lại một ít vốn liếng Anh ngữ, thi lại các “tests” như SAT, ACH, TOEFL… để chuẩn bị trở lại trường học Mỹ. Tôi dự định cố gắng lấy một mảnh bằng hoàn toàn Mỹ để kiếm cơm nuôi gia đình trên đất Mỹ… Từ khi trở lại trường học (1979), Anh ngữ của tôi (cả “Reading” và “Listening Comprehensions”) đều tiến triển rất khả quan. Tôi đã có thể coi TV và hiểu khi nào là chương trình (program) chính, khi nào là phần thương mại (commercials) không như trước đây cứ tưởng phần thương mại là một phần của chương trình đang xem; không phân biệt được cái nào ra cái nào?!…
Hai chương trình TV mà tôi thích nhất là: “Benny Hill’s Show” và “Archie Bunker.”
Anh chàng “Benny Hill” là một thiên tài hiếm có. Trong mỗi “The Benny Hill’s show” dài cả tiếng đồng hồ rất vui nhộn, cười mệt nghỉ mà các diễn viên không cần phải nói một câu Anh ngữ nào… Tất cả chỉ cần đông tác diễn xuất và nhạc đệm. Thành ra Mễ, Việt, Tầu… Tóm lại các di dân còn ngọng Anh ngữ xem đều hiểu từ đầu đến cuối không khó khăn gì; Dân Mít ta rất ưa thích cái “show” này.
Riêng chương trình “Archie Bunker” là một bài học, một hình ảnh tiêu biểu phản ảnh xã hội Mỹ kỳ thị chủng tộc… Cái hay của “show” này là cách phô bày sự kỳ thị (qua vai trò của anh chàng Archie Bunker) để khán giả nhìn thấy rõ là nó xuất phát từ sự ngu xuẩn (“ignorance”) và lòng ganh tị (“jealousy”). Anh chàng Archie Bunker là một cựu chiến binh Mỹ, ít học, làm thợ tay chân, sống vất vả và nghèo… Thành ra anh ta ghét, kỳ thị tất cả các giống dân thiểu số sống chung quanh anh ta. Hai vợ chồng Archi Bunker, đứa con gái và anh chàng con rể thất nghiệp trường kỳ cùng sống chung chen chúc trong một “apartment” hai phòng ngủ. Archie Bunker không hề dấu diếm, rất công khai, là anh ta ghét dân Mễ, Do thái, Ba lan, Mỹ đen, dân Á châu… sống trên đất Mỹ. Archie Bunker cho là vì đám di dân này mà cuộc đời và gia đình anh ta phải nghèo và vất vả ?!…
Trong một “show,” vào giờ ăn tối, gia đình Archie Bunker sắp sửa dùng bữa thì nghe có âm thanh gia đình hàng xóm người Mễ đọc “Kinh lạy Cha” rất lớn. Archiee Bunker nổi nóng quát ầm lên:
– Trời đất! Xin vui lòng đọc kinh cầu nguyện Chúa bằng tiếng Anh (“Oh my God! Please pray in English!”).
Anh chàng con rể (là một thanh niên loại cấp tiến – liberal – trong “show”là người di dân gốc Ba lan; luôn luôn bất đồng ý kiến với ông bố vợ Archie Bunker) có vẻ không bằng lòng, hỏi Archie Bunker:
– Why? Tại sao? Họ là người Mễ thì tại sao họ phải đọc kinh bằng Anh ngữ?
Archi Bunker trợn mắt quát:
– Bởi vì Thượng đế không hiểu tiếng Mễ (“because God do not understand Spanish”)… Vì vậy mà mấy thằng Mễ đến sống ở đây trên 100 năm vẫn ngu và nghèo!
Trời đất!
4- Tôi có đứa con gái 6 tuổi, Annemarie Tran.
Từ lúc cháu còn bé sơ sinh, tôi đã gởi cháu ở Nhà Trẻ (Daycare Center) của Mỹ và đến bây giở đi học trường Mỹ cho nên cháu chỉ nói hoàn toàn 100%. Cả nhà cứ phải nói chuyện bằng Anh ngữ với cháu. Bà xã tôi có vẻ hơi ưu ư:
– “Thôi chết rồi! Con bé Annemarie chỉ nói toàn tiếng Mỹ… bây giờ phải bắt đầu dạy nó nói tiếng Việt Nam là vừa…”
Rồi khi cả gia đình tôi đang ngồi tại bàn ăn, bà xã tôi dạy cháu tiếng Việt bằng cách bắt cháu lập lại một câu tiếng Việt thật đơn giản:
– “Con ăn cơm.”
Cháu gái không đọc theo, nhưng lại nhìn mẹ và ngơ ngác hỏi:
– “Are you speaking Spanish?”
Trời đất!
Trần Văn Giang – CN10